Մուսալեռ գյուղը գտնվում է Արմավիրի մարզում, Էջմիածին տանող ճանապարհին: Այս փոքրիկ գյուղը հանդիսանում է հայկական անկոտրուն ոգու և ազգային պայքարի խորհրդանիշը:
Հնագույն Մուսալեռ գյուղը գտնվում է Միջերկրական ծովի արևելյան ափին, պատմական Հայաստանում: Այս տարածքները այսօր գտնվում եմ թուրքական պետության կազմում: Այս գյուղը նշանավորվել է 1915թ. արյունալի դեպքերի ժամանակ՝ իր անկոտրուն պայքարով սեփական իրավունքների և տարածքների համար: Մեծ Եղեռնի տարիներին մարդիկ ստիպված լքում էին իրենց հայրենի տները, սակայն մուսալեռցիները խիզախեցին պայքարել թուրքական մարդասպան քաղաքականության դեմ և զենք վերցրեցին պայքարելու համար: Ավելի քան 4000 մուսալեռցի բարձրանալով մոտակա Մուսա լեռը, պայքարի դրոշ բարձրացրեցին թուրքական իշխանությունների դեմ:Չնայած սովին, ծարավին՝ 53 օր դիմադրեցին թուրք հրոսակներին:
Ֆրանսիացի և անգլիացի ծովագնացները մոտենալով Մուսա լեռին, փրկեցին մոտ 4200 հայի, նրանց տեղափոխելով Եգիպտոս: Առաջին աշխարհամարտից հետո նրանք վերադարձան իրենց հայրենի գյուղը, որը արդեն գտնվում էր Սիրիայի նոր սահմաններում:1939 թվականին Թուրքիան կրկին գրավեց Մուսալեռը: Բնակիչները վերջնականապես լքեցին գյուղը՝ ապաստանելով Լիբանանում և Հայաստանում:
Պատմական այս դեպքերը արտացոլված են Ֆրանց Վերֆելի <<Մուսա լեռան 40 օրը>> վեպում, որը 20րդ դարում մեծ հեղինակություն էր ձեռք բերել: Այն հայտնի էր Եվրոպայի հրեաների շրջանում Հոլոքոստի տարիներին: Գիրքը ոգևորում էր մարդկանց և ներշնչում ազատություն և փրկություն:
Մինչ այսօր, այդ հերոսական պայքարի հիշողությունները մնացել են հայ նոր սերնդի մոտ: Ամեն տարի սեպտեմբերի երրորդ կիրակի օրը մարդիկ նշում են այս իրադարձությունը հատուկ ծիսակարգով և զոհաբերություն են մատուցում հերոսների հիշատակին: Նրանք պատրաստում են ավանդական կերակուր Հարիսան, թմբուկներ են զարկում և պարում ողջ գիշեր:
Հարիսան պատրաստում են գառան մսից և ցորենից: Նրա պատրաստման եղանակը և բաղադրությունը ունի շատ հին պատմություն և փոխանցվում է սերնդեսերունդ: Այս կերակուրը հյուրասիրում են ինչպես տոնական օրերին, այնպես էլ թաղման ժամանակ: Տոնի ժամանակ, մարդիկ պատրաստում են այս համեղ կերակուրը, հավաքվում են կրակի շուրջ, պարում ու երգում ազգային երգեր:
Արմինե Գոգինյանի բլոգ 